Anesthesiologische aandachtspunten bij een craniotomie onderverdeeld in pre-, per- en postoperatief. Inclusief wakkere craniotomie, zittende houding en neuroprotectie.
Procedure waarbij toegang tot het brein wordt verkregen door een botflap van de schedel te verwijderen. Een verscheidenheid aan procedures vinden plaats via een craniotomie, waaronder tumorresectie, aneurysma clippen, reparatie van vasculaire malformaties en trauma chirurgie.
Overwegingen
Risico’s
Neurologische schade Epilepsie Infectie Misselijkheid, braken Bloeding Verhoogde ICP Luchtembolus
Wakkere craniotomie
Wakkere craniotomie indicatie bij:Resectie leasies in de buurt van de “eloquente cortex”, welke belangrijk is voor spraakfuncties (bv. Taalgebieden Broca en Wernicke ) Epilepsie Stereotactische biopsie Noodzaak tot functionele of elektrofysiologische testen (bijv. deep brain stimulation bij de ziekte van Parkinson)
Hoofdklem
Adequate anesthesie diepte bij vastzetten van hoofd middels klem Snelle neurologische beoordeling postoperatief: kortwerkende anesthetica
Intracerebrale druk (ICP)
Volatiele anesthesie beïnvloed de cerebrale autoregulatie en ICP
Breinrelaxatie of krimp
Geplande brein relaxatie of krimp om chirurgische toegang te verbeteren en om ischemie te voorkomen bij het plaatsen van wondspreiders:
Diuretica om intravasculair volume te reducere Osmotherapie (bij intacte bloedhersenbarrière)Mannitol 0,5-1 g/kg IV NaCl 3% 3-5 ml/kg IV Glucocorticosteroiden om zwelling te reduceren Hyperventilatie voor vasoconstrictie 15-30 graden head-tilt ter veneuze drainage
Cerebraal oedeem
Indien intraoperatief cerebraal oedeem, optimaliseer:
Veneuze drainagePositie Verminder intrathoracale druk Optimaliseer rechter hart functie Cerebrale vasoconstrictieHyperventilatie TIVA i.p.v. volatiele anesthesie Verminder cerebraal metabolisme: temperatuur vermindering en verminder sympathische activiteit Overweeg liquor drainage Osmotherapie Streef naar burst suppression: barbituraten of propofol
Positionering
Buikligging: suboccipitale craniotomieFysiologische veranderingen Zenuwschade Ondersteuning torso Positionering nek Gezichtprotectie Zittende positie: posterieure fossa craniotomieRisico op veneuze luchtemboliePotentiele intracardiale rechts-links shunt is relatieve contra-indicatie i.v.m. risico op myocardiaal infarct en stroke Cardiovasculaire effecten Pneumocephalus
Preoperatieve evaluatie
Anamnese
Neurologische symptomen en uitval Bij wakkere craniotomie: angst, claustrofobie, abnormale bewegingen
Lichamelijk onderzoek
Mentale status Neurologische uitval Cardiopulmonaal lichamelijk onderzoek Bij wakkere craniotomie: beoordeel of de chirurgische positionering wordt getolereerd
Aanvullend onderzoek / consulten
Lab: compleet bloedbeeld, type & screen Consulten: afhankelijk van procedure en patiëntgebonden factoren
Anesthesiologisch plan
Conflicten
Algehele anesthesiologie biedt gecontroleerde omstandigheden Lokale anesthesie biedt directe neurologische monitoring
Doelen
Hemodynamische stabiliteit Afname cerebraal metabolisme Behoudt cerebrale autoregulatie Vermijdt verhoogde ICP Snelle recovery van anesthesie
Optimalisatie
Behoudt cerebrale perfusie druk (CPP):CPP = MAP – ICP Normale CPP ~ 80 mmHg Breinrelaxatie en afname cerebraal metabolisme (afname ICP) Epileptische profylaxe Behoudt normoglycemie, vermijdt hypercapnie Indien wakkere craniotomie: vermijdt hypoventilatie en behoudt een instrueerbare patiënt
Opties
Algehele anesthesie met endotracheale intubatie (LMA is ook beschreven en kan een ‘wake-up test’ mogelijk maken zonder het uitlokken van luchtwegreflexen) Lokale anesthesie en sedatie bij wakkere craniotomie
Peroperatief
Inleiding
Propofol heeft mogelijk neuroprotectieve eigenschappen 1 Behoudt CPP en voorkom hypertensie en het risico op intracraniele bloedingenArterielijn ter hemodynamische monitoring
Anestheticum CMR CBF ICP Cerebrale autoregulatie NO ++ +++ ++ Geen effect Sevofluraan – ++ + Geen effect Isofluraan – – + + Geen effect Desfluraan – +++ ++ Geen effect Propofol, thiopental, etomidaat – – – – – – – – Geen effect Benzodiazepine – – – – Geen effect Ketamine ++ ? ? Geen effect Dexmedetomidine – – – Geen effect – Opioiden + – – – Geen effect
CMR: cerebraal metabolisme; CBF: cerebrale bloed flow; ICP: intracraniële druk.2
Onderhoud
TIVA, met name superieur bij verhoogde ICP 3 Chronisch anti-epileptica gebruik kan resistentie bewerkstelligen voor niet-depolariserende spierverslappers 4 : meet TOF Voorkom bewegen patiënt Glucoseregulatie: hyper- en hypoglycemie is geassocieerd met slechtere uitkomsten bij subduraal hematoom 5,6 . Optimale range onduidelijk. Indien wakker: vermijdt hypoventilatie en apneus
Aneurysma clipping
Voorkomen van ernstige hypertensie i.v.m. kans op nabloeding Indien tijdelijke clip:FiO2 naar 100% voorafgaand aan tijdelijke clip Operateur informeren over tijdsduur van clip BIS verlagen en burst suppression nastreven (voordeel niet bewezen 7 ) Hypothermie (voordeel niet bewezen 8,9 )
Uitleiding
Behoudt vrije luchtweg en vermijdt persen en hoesten Indien detubatie niet mogelijk overweeg ‘wake-up test’ om neurologische status te beoordelen
Postoperatief
PACU-opname of IC voor neurologische controles en snelle reactie op afwijkingen Ontwikkeling vasospasme en vertraagde cerebrale ischemie na subduraal hematoom vaak na dag 3 met piek op dag 7-8Preventie: nimodipine10 , behoudt normovolemie Behandeling na zekeren aneurysma:Bloeddruk augmentatie11 Vasodilatatoren
Referenties
1.
Petersen K, Landsfeldt U, Cold G, et al. Intracranial pressure and cerebral hemodynamic in patients with cerebral tumors: a randomized prospective study of patients subjected to craniotomy in propofol-fentanyl, isoflurane-fentanyl, or sevoflurane-fentanyl anesthesia.
Anesthesiology . 2003;98(2):329-336. doi:
10.1097/00000542-200302000-00010
5.
Connolly E, Rabinstein A, Carhuapoma J, et al. Guidelines for the management of aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/american Stroke Association.
Stroke . 2012;43(6):1711-1737. doi:
10.1161/STR.0b013e3182587839
6.
Kruyt N, Biessels G, de H, et al. Hyperglycemia and clinical outcome in aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a meta-analysis.
Stroke . 2009;40(6):e424-30. doi:
10.1161/STROKEAHA.108.529974
7.
Hindman B, Bayman E, Pfisterer W, Torner J, Todd M, IHAST Investigators. No association between intraoperative hypothermia or supplemental protective drug and neurologic outcomes in patients undergoing temporary clipping during cerebral aneurysm surgery: findings from the Intraoperative Hypothermia for Aneurysm Surgery Trial.
Anesthesiology . 2010;112(1):86-101. doi:
10.1097/ALN.0b013e3181c5e28f
8.
Todd MM, Hindman BJ, Clarke WR, Torner JC. Mild Intraoperative Hypothermia during Surgery for Intracranial Aneurysm.
N Engl J Med . January 2005:135-145. doi:
10.1056/nejmoa040975
9.
Anderson SW, Todd MM, Hindman BJ, et al. Effects of intraoperative hypothermia on neuropsychological outcomes after intracranial aneurysm surgery.
Ann Neurol . November 2006:518-527. doi:
10.1002/ana.21018
10.
Feigin V, Rinkel G, Algra A, Vermeulen M, van G. Calcium antagonists in patients with aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a systematic review.
Neurology . 1998;50(4):876-883. doi:
10.1212/wnl.50.4.876
11.
Francoeur C, Mayer S. Management of delayed cerebral ischemia after subarachnoid hemorrhage.
Crit Care . 2016;20(1):277. doi:
10.1186/s13054-016-1447-6